Piše: Sanja ORLANDIĆ
Od 17. do 19. septembra 2025. Fakultet za crnogorski jezik i književnost na Cetinju bio je domaćin petih Cetinjskih filoloških dana, koji su se, kako je na otvaranju istaknuto, već potvrdili kao jedno od najznačajnijih mjesta susreta filologa iz cijeloga svijeta. Tokom tri dana simpozijum je okupio naučnike i istraživače iz gotovo dvadeset zemalja Evrope i svijeta – među njima iz Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Kosova, Makedonije, Slovenije, Srbije, Poljske, Slovačke, Češke, Njemačke, Belgije, Mađarske, Austrije, Ukrajine, Jermenije, Švedske, kao i iz Sjedinjenih Američkih Država – čime je još jednom potvrđen njegov status centralnoga međunarodnog filološkog skupa u Crnoj Gori.
Dekan Fakulteta za crnogorski jezik i književnost prof. dr Aleksandar Radoman u uvodnoj riječi naglasio je da misija Fakulteta nije samo izvođenje nastave i rad na naučnoistraživačkim projektima nego i stalna odbrana vrijednosti “za koje su se borili naši prethodnici, čije je djelo u temelju ove ustanove – za slobodnu i građansku Crnu Goru koja se neće libiti da pokaže da ima svoj jezik, književnost i kulturu”. Podśetio je da su rad Fakulteta od početka pratile otežane okolnosti i opstrukcije koje su prisutne i danas, ali da upravo uspjeh ovog simpozijuma potvrđuje vitalnost i snagu montenegristike.
Dekan FCJK prof. dr. Aleksandar Radoman
Snažnu poruku saradnje uputio je i dekan Filološkog fakulteta Univerziteta u Prištini Abdulah Redžepi, istakavši da “filologija jeste most koji spaja ljude i zajednice bez obzira na granice” i da su ovakvi skupovi dragocjeni za održavanje dobrih odnosa i razmjenu iskustava.
Na otvaranju su uručene i Povelje FCJK za poseban doprinos montenegristici. Ovogodišnji dobitnici su medievalist Ilija Velev, paleoslavistkinja Milica Lukić i metodičar književnosti Jakov Sabljić. U ime laureata, Sabljić je zahvalio na priznanju koje mu, kako je rekao, predstavlja “vjetar u leđa za dalji rad na polju montenegristike”.
Simpozijum je bio i prilika za potpisivanje sedam međunarodnih sporazuma o saradnji, čime je Fakultet za crnogorski jezik i književnost dodatno osnažio mrežu akademskih veza. Ugovori su zaključeni sa Slavističkim komitetom Bosne i Hercegovine, Institutom za jezik Univerziteta u Sarajevu, Filološkim fakultetom Univerziteta u Prištini, Institutom za makedonski jezik iz Skoplja, Institutom za poljski jezik Poljske akademije nauka iz Krakova, Fakultetom za odgojne i obrazovne znanosti Univerziteta u Osijeku i Institutom za lingvistiku Slovačke akademije nauka iz Bratislave. Ovim je činom Fakultet učvrstio i proširio mrežu saradnje s institucijama koje su tradicionalno bliske i prijateljske, a stvoreni su i temelji za nove zajedničke projekte – od naučnoistraživačkih poduhvata i publikacija do razmjene studenata i nastavnog kadra.
Tokom trajanja skupa smjenjivala su se plenarna izlaganja i rad u sekcijama iz oblasti lingvistike, književnih i kulturnih studija. Učesnici su govorili o standardološkim, dijalekatskim i onomastičkim istraživanjima, savremenim književnim narativima, ali i o vezama jezika i politike u postjugoslovenskom prostoru.
Detalj s konferencije
Zapaženo prisustvo imala je bosanskohercegovačka filološka škola, čiji su predstavnici u više sekcija donijeli raznovrsne teme: od analize grafije paštrovskih isprava i orijentalne leksike u časopisu Bošnjak, preko ludičkih i frazeoloških igara, do istraživanja bosanskih arebičkih tekstova i prezimena motivisanih ženskim ličnim imenima. U jezičkoj sekciji izlagali su: Amela Šehović – Leksika orijentalnog porijekla u časopisu Bošnjak krajem XIX i početkom XX vijeka; Mehmed Kardaš – Grafija i jezik paštrovskih isprava iz Specijalnih zbirki Nacionalne i univerzitetske biblioteke Bosne i Hercegovine; Elma Durmišević – Ludička parafraza kao kritičko-frazeološka igra; Amira Turbić-Hadžagić i Đenita Haverić – Bosanskohercegovačka prezimena motivirana ženskim ličnim imenima; Amela Ljevo-Ovčina – Frazemi sa sastavnicom “novac” u bosanskom, poljskom i ruskom jeziku; Jasmin Hodžić – Kur’anski korijeni u bošnjačkoj lirskoj i lirsko-narativnoj usmenoj književnosti – na primjeru pjesama iz Mostara i okoline i Alen Kalajdžija – O jednom bosanskom arebičkom tekstu iz 1811. godine pod naslovom Ahiret vasijetname jek buduk (Ovo je ahiretska vasijetnama / onozemaljska oporuka). U književno-kulturnoj sekciji predstavili su se: Almir Bašović – Hasanaginica i tragičko osjećanje svijeta; Ajla Demiragić – Materinstvo kuće: topoanaliza romana Šušanj Almina Kaplana; Mirna Brkić Vučina – “Nije bila hercegov sin; bila je njegova kći, ali odlučna i hrabra kao i njezina braća” – interpretacija dvaju romana o kraljici Katarini Kosači Kotromanić; Mirela Boloban – Ivan Nikolajevič – protagonist i neostvareni pisac porodične hronike.
Završnog dana održan je omaž Sretenu Peroviću, crnogorskom književniku i jednom od posljednjih iz generacije utemeljivača crnogorske kulturne montenegristike. Govornici su podśetili da se Perović tokom devedesetih oglašavao u opozicionim glasilima i kulturnim časopisima, ali i kroz saopštenja Crnogorskog PEN centra, braneći crnogorski identitet i suprotstavljajući se ratnim politikama. “Perović je imao bezbroj prilika da poklekne, a ni u jednoj se nije ni okliznuo”, naglašeno je u omažu koji je istaknut kao svjedočanstvo njegove dosljednosti i istinski humane, emancipatorske misije.
Posebno je, neposredno nakon objave vijesti o njegovoj smrti, odata pošta akademiku Milivoju Solaru, a prisutnima se tim povodom obratio njegov bivši student prof. dr Nikica Gilić.
Petim izdanjem Cetinjski filološki dani još jednom su potvrdili da filologija na Balkanu nije samo naučna disciplina već i prostor kulturnoga dijaloga i zajedničkoga identitetskog promišljanja. Bogat međunarodni odziv i potpisani sporazumi potvrdili su da Cetinje ostaje jedno od ključnih mjesta evropske filološke razmjene i saradnje. ■
Sanja Orlandić je saradnica u nastavi na Fakultetu za crnogorski jezik i književnost na Cetinju.
